Ұйқы адам өміріне қалай әсер етеді
Күніне сегіз сағат ұйықтау керек дегенді жиі естиміз. Бұл стереотип қайдан келді? ДДҰ зерттеуі бойынша ұйықтай алмайтындар, көп ұйықтайтындар ауру-сырқауға бейім келеді. Сонымен қатар орта есеппен алғанда аз өмір сүреді.
8 сағат ұйықтау шарт па?
«Дублин Тринити» колледжінің профессоры Шейн Омараның айтуынша, он екі жасқа толмаған балаларға әдетте 11 сағат, ал сәбилерге 18 сағатқа дейін ұйықтау ұсынылады. Ал, жасөспірімдерге 10 сағаттық ұйқы жеткілікті. Ересек адам күніне кемінде 7 сағат ұйықтауы тиіс. Демек сегіз сағаттық ұйқы барлығына бірдей қажет емес. Адамның жасына, денсаулығына байланысты ұйқы қажеттілігі өзгеріп отырады. Демек сегіз сағат ұйықтау шарт емес.
Ұйқының қанбауы
5 миллионнан астам адам қатысқан зерттеудің нәтижесі бойынша ұйқының қанбауы қант диабеті, жоғары қан қысымы, жүрек-қан тамырлары ауруларына және семіздікке алып келеді екен. Бір зерттеуде 7 сағаттан аз ұйықтаған қатысушылардың суық тигізу қаупі 7 немесе одан көп ұйықтағандарға қарағанда үш есе жоғары болған.
Егер адам аз ұйықтап, ұйқы тапшылығына душар болса, вакцинаның тиімділігі төмендейді. Ал ұйықтамау иммунитетті әлсіретіп, инфекцияларға осал етеді. Зерттеулер көрсеткендей, бірнеше түн қатарынан аз ұйықтау дені сау адамды предиабетке апаруы мүмкін.
Қысқа ұйқы дегеніміз – 6 сағаттан аспайтын ұйқы. Ұзақ ұйқы – 9-10 сағатқа созылатын ұйқы.
Толық бір тәулік жұмыс істейтін, ұйқысы бұзылған адамдар жиі ауырады. Статистикаға сәйкес вахталық режимде жұмыс істейтіндердің ауруға байланысты жұмыстан қалу ықтималдылығы әлдеқайда жоғары.
Түнгі 00:00 мен 02:00 аралығында мелатонин гормоны бөлінеді. Мелатонин гормоны – психика, жүрек-тамырлары және иммундық жүйені қалпына келтіреді.
Аталмыш гормонды мидың ортасында орналасқан шағын эпифиз өндіреді. Оның салмағы бір грамм болғанымен, біздің денеміздегі көптеген процесті реттейді. Мысалы, күндіз ол бақыт гормоны-сератонин, ал түнде сәйкесінше мелатонинді өндіруге жауапты.
Ұйқының типтері
Ұйқы бірнеше кезеңге бөлінген циклдан тұрады. Әрбір цикл 60-100 минутқа созылады.
Мысалы, бірінші кезеңі – ояну мен ұйқы арасындағы босаңсыған күй. Осы сәтте тыныс алу мен жүрек соғысы баяулайды, бұлшықет босаңсиды.
Екінші кезеңі – тереңірек ұйқы. Ұйықтап жатуыңыз мүмкін, бірақ әлі ояу болып саналасыз.
Үшінші кезең – терең ұйқы. Терең ұйқыдағы адамды ояту қиын. Үшінші кезеңде денедегі кез келген белсенділік төмендейді. Әдетте екінші және үшінші кезеңде адам түс көрмейді.
Ұялы телефон және ұйқы
Ұялы телефон ұйқыға кедергі келтіреді. Электрондық құрылғыдан шығатын көгілдір жарық аз ұйықтауға себепші болады екен. Виртуалды әлемнің кесірінен ұйқыдан арылғыңыз келмесе, сарапшылар «цифрлы детоксикация» жаттығуын ұсынады. Бар болғаны ұйықтаудан 90 минут бұрын электронды құрылғыларды өшіру жеткілікті. Статистика көрсеткендей жастардың көпшілігі төсекке жайғасқаннан кейін телефондарын тексеруді жалғастырады. Ұйқының бұзылуына шағымданып, дәрігерлерге жүгінетіндердің саны артуда.
Дәл осы проблема сіздің өміріңізде де орын алмасы үшін ұялы телефонда «Цифрлы баланс» режимі бар. Бұл қолданба «ата-ана бақылауы» және «ұйқы режимі» сияқты қызметтермен жабдықталған.
Ұйқы режимі қосылғанда, смартфон жоспарланған уақытта төсекке жатуды еске салады. Телефон қоңырау, хаттарды керек уақытта өшіріп, экранын ақ-қара режимге айналдырады.Ұйқыға дайындап, уақытылы ұйықтауға көмектеседі.
Аружан Абдірахман
